Dr. Möbius spreekt in zijn geschrift over Nietzsche van diens vreemd ooglijden endementia paralytica op een toon, die doet vermoeden, dat volgens den genoemden artsNietzsche misschien niet ten allen tijde het etherisch, zuiver geestelijk wezen isgeweest als hoedanig hij door zijne zuster en ook door Prof. Lichtenberger op de elfdebladzijde van het hier bijgaande boek wordt afgeschilderd. Ook valt het te betwijfelenof een man zonder andere blakende passie dan die voor waarheid, zulke vlammende woordenen onvergelijkelijk schoone beelden voor zijne gedachten zou hebben gevonden als waaroverNietzsche steeds heeft beschikt. Neen, waarschijnlijk wist Nietzsche bij eigen ervaringwat „disharmonie der instinkten” beteekent en hoe zij, zooals hij het zelf zegt, „eenijzeren druk, besnijding van sommige onder hen noodig maakt.”

In alle andere opzichten is Lichtenberger, naar ik meen, er in geslaagd zich van overdrijvingvrij te houden. Dit is voorwaar geen geringe lofspraak. Om er zich van te overtuigen,hoore men hoe er op 25 Aug. 1900 bij het rouwfeest ter eere van Nietzsche door uitnemende mannen gesprokenwerd.

„Zijn leven,” zei Dr. Ernst Horneffer, „werd de groote school van onafhankelijkheidvoor alle tijden.” Men vraagt verbaasd: hoe? „Hij brak iederen brug achter zich af,”d.w.z. scheurde zich eerst van Schopenhauer, toen van Wagner los „en werd zoo een figuurals men heden elders niet te aanschouwen krijgt: een kluizenaar naar den geest. Detrotsche koning in het rijk van het onzinnelijke is niet dood; bij hem vergelekenzijn wij, die om zijn lijkbaar staan, schimmen; ik zie hem hoog oprijzen uit zijngraf; aan zijne voeten werpt zich de wereld.”

Een ander redenaar, Prof. Dr. Curt Breysig zeide: „Nietzsche ...